Życie w Europie pełne kontaktów z wybitnymi i uczonymi ludźmi utwierdziło mnie jeszcze w przekonaniu o potrzebie doskonalenia się, gdyż to samo przekonanie znalazłem u nich. Ta wiara przybrała u mnie zwykłą formę charakterystyczną dla większości wykształconych ludzi. Wyrażała się słowem "postęp". Wówczas wydawało mi się, że wyraz ten coś oznacza. Nie pojmowałem jeszcze tego, żę dręczony jak każdy żywy człowiek pytaniami, jak żyć najlepiej, odpowiedzią "żyć zgodnie z postępem" mówię zupełnie tak samo jak człowiek niesiony w łódce falą i wichrami, który na jedyne ważne dla niego pytanie "dokąd płynąć?" rzecze, nie odpowiadając na nie: "niesie nas… gdzieś tam".
Lew Tołstoj, Spowiedź
